Reklama

Świat

Pomocnik czy mentor?

Niedziela Ogólnopolska 42/2024, str. 24-25

Starożytne Perge

Margita Kotas

Starożytne Perge

Święty Barnaba – pozostający dziś w cieniu św. Pawła – zdaje się być w dziejach Kościoła postacią drugorzędną. A jednak relacje św. Łukasza Ewangelisty, który opisał ich pracę misyjną w Antiochii, wskazują na niego jako postać pierwszoplanową.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Patron Cypru, czczony zarówno przez Cerkiew prawosławną, jak i przez Kościół katolicki, pochodził z żydowskiej diaspory osiedlonej w starożytnym porcie greckim – Salaminie. Pobożni żydowscy rodzice wybrali dla syna imię Józef, lecz słuchaczom nauki Jezusa znany był już pod przydomkiem „syn pocieszenia” – Barnaba. Wychowywany w surowych rygorach religii żydowskiej był jednocześnie świadkiem wznoszenia potężnej świątyni na cześć Zeusa Olimpijskiego – w I wieku bowiem Salamina stawała się ważnym ośrodkiem kultu tego bóstwa.

Jeden z siedemdziesięciu dwóch

Reklama

Dla dziejów chrześcijaństwa nieocenione są pobyt i działalność Barnaby w Antiochii. Antiochia Syryjska (dzisiejsza Antakya w Turcji) już w pierwszej połowie I wieku stała się alternatywnym do Jerozolimy centrum rodzącego się Kościoła. Z Dziejów Apostolskich dowiadujemy się, że tamtejsza wspólnota obfitowała we wszelkie dary duchowe obiecane wierzącym. Powszechne manifestacje charyzmatu proroctwa, a także daru uzdrawiania równoważone były w życiu codziennym hojnością w dzieleniu się dobrami materialnymi oraz troską o ubogich. Barnaba należał do ścisłego grona starszych odpowiedzialnych za prowadzenie Kościoła w Antiochii. Jego autorytet potwierdzony był także przez wspólnotę Dwunastu Apostołów i Kościół w Jerozolimie. Według późniejszych historyków – Klemensa Aleksandryjskiego i Euzebiusza z Cezarei, Barnaba miał być jednym z siedemdziesięciu dwóch uczniów Jezusa. Był także krewnym św. Marka Ewangelisty.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Towarzysze wyprawy

W czasie gdy w Antiochii gromadzi się pierwsza wspólnota wyznawców Jezusa, miasto liczące ok. 800 tys. mieszkańców jest uważane za trzecie co do wielkości (po Rzymie i Aleksandrii) miasto świata. Jest kosmopolityczne i wieloreligijne. Wielokulturowość jest obecna także we wspólnocie antiocheńskiego Kościoła. Są to już nie tylko nawróceni Żydzi, ale także przedstawiciele świata hellenistycznego. Tutaj też po raz pierwszy oficjalnie sformułowano procedurę przygotowywania i posyłania głosicieli prawdy o zbawieniu na nowe tereny. Do udziału w pierwszej wyprawie misyjnej wyznaczeni zostali Paweł i Barnaba.

Święty Paweł, gorliwy Apostoł Narodów, pochodził z Tarsu (dziś prowincja Mersin w Turcji), tzw. wolnego miasta w ramach imperium rzymskiego, jednego z czterech najświetniejszych miast tej części świata, gdzie przed nawróceniem znany był pod imieniem Szaweł. Wychowywał się w centrum ówczesnej kultury, gdzie bujnie rozwijały się szkoły filozoficzne i retoryczne i dokąd przybywała młodzież całej Azji Mniejszej, by zdobywać nauki u znakomitych nauczycieli.

Reklama

Zarówno Szaweł, jak i Barnaba pochodzili z religijnych rodzin żydowskich, a jednak zanurzeni byli w środowisku o pogańskich praktykach i mentalności. Paweł konfrontowany był z filozoficznymi spekulacjami, a Barnaba wzrastał w cieniu kultu Zeusa. W wieku młodzieńczym obydwaj pobierali nauki w Jerozolimie – w szkole Rabina Gamaliela, poważanego wśród faryzeuszy znawcy Prawa, który według późniejszej tradycji, miał być cichym zwolennikiem chrześcijan i się nawrócić. Paweł został włączony do grona apostolskiego, mimo że nie był naocznym świadkiem cudów i nauczania Jezusa. W ikonografii zachowały się dwie tradycje portretowania Dwunastu Apostołów po zdradzie i samobójczej śmierci Judasza. Tradycja jerozolimska zamiast Judasza wymienia już Macieja, z kolei tradycja rzymska w gronie Dwunastu umieszcza św. Pawła. Przykładem może być mozaika z kościoła św. Piotra in Gallicantu Ojców Asumpcjonistów w Jerozolimie.

Bohater drugiego planu?

Bezsporny jest autorytet św. Pawła Apostoła w Kościele powszechnym, kult św. Barnaby natomiast jest praktykowany bardziej lokalnie, zwłaszcza wśród wspólnot tradycji wschodniej oraz na Cyprze, skąd pochodził i gdzie miał być pierwszym biskupem. Jeśli jednak skrupulatnie przeczytamy relację św. Łukasza Ewangelisty, który opisał rok wspólnej pracy misyjnej Barnaby i Pawła w Kościele w Antiochii, to wydaje się, że Barnaba wysuwa się na pierwszy plan. Podobnie jest podczas ich wspólnej posługi w Listrze, gdzie świadkowie cudu uzdrowienia dokonanego przez Pawła widzą w Barnabie Zeusa, a w Pawle Hermesa.

Barnaba jest tym, który przygarnia Szawła i jako jeden z nielicznych wierzy w jego autentyczne nawrócenie. Ma odwagę poręczyć za niego i przedstawić go wspólnocie Kościoła w Jerozolimie, podczas gdy wszyscy mają jeszcze świeżo w pamięci zapalczywość Szawła w prześladowaniu chrześcijan. Później ponownie Barnaba odszukuje Pawła w Tarsie i zachęca go do dalszej pracy ewangelizacyjnej. Nauczają wspólnie w Iconium i miastach Likaonii – w Listrze i Derbe. Barnaba, znany z hojności, wspiera Pawła materialnie i moralnie. Staje się jego sponsorem i mentorem. Widzi potencjał w tym znającym i rozumiejącym mentalność pogan nawróconym na chrześcijaństwo faryzeuszu. Towarzyszy Pawłowi w pierwszej wyprawie misyjnej na Cypr. Kiedy natomiast przy organizacji kolejnej wyprawy dochodzi do sporu dotyczącego składu personalnego, Barnaba wycofuje się i wraca na Cypr, gdzie kontynuuje zaangażowanie w tamtejszej wspólnocie. Według Tradycji, ginie w swojej rodzinnej Salaminie w 61 r. śmiercią męczeńską przez ukamienowanie.

Święty Barnaba wraz ze św. Pawłem przyczynili się do umiędzynarodowienia pierwotnego Kościoła. Geograficznie poruszali się po terenach łączących Europę i Azję, ale również mentalnie zbudowali pomost między hermetyczną dotąd religijnością żydowską a ówczesnym światem kultury antycznej. W Antiochii, gdzie razem posługiwali, nie tylko po raz pierwszy nazwano wyznawców Chrystusa chrześcijanami, ale też sami chrześcijanie zrozumieli powszechny charakter wyznawanej religii.

Podziel się:

Oceń:

2024-10-15 14:11

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

W sercu Tur ‘Abdin. Światło monastycyzmu, które nie gaśnie

Vatican Media

W regionie Turcji syriackiej, gdzie niegdyś kwitło życie monastyczne, pozostały dziś nieliczne, lecz żywe ogniska modlitwy. Pielgrzymka zorganizowana przez stowarzyszenie Amici del Medio Oriente ukazuje piękno duchowości Wschodu i niezłomność chrześcijańskiej obecności w miejscu, gdzie „ważne są tylko miłość, proste życie i miłosierdzie”.

Więcej ...

Różaniec prawdziwej wiary

2025-10-19 20:50

Adobe Stock

Więcej ...

Leon XIV w Castel Gandolfo

2025-10-21 10:54

Vatican Media

Leon XIV spędził minioną noc w Castel Gandolfo. Od ubiegłej środy jest tam również Proton, podarowany Papieżowi przez polskiego hodowcę biały koń. Zdjęcia Ojca Świętego z Protonem obiegły cały świat. Dziwiono się, że Papież wie, jak obchodzić się z koniem. W rzeczywistości aż do czasów wynalezienia samochodu papieże zawsze jeździli konno i to nie tylko w powozie.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Zdewastowano kapliczkę Matki Bożej

Kościół

Zdewastowano kapliczkę Matki Bożej

Za czym lub za kim tęskni moje serce?

Wiara

Za czym lub za kim tęskni moje serce?

Leon XIV na białym koniu w Castel Gandolfo? Nie byłby...

Leon XIV

Leon XIV na białym koniu w Castel Gandolfo? Nie byłby...

Modlitwa św. Jana Pawła II o pokój

Wiara

Modlitwa św. Jana Pawła II o pokój

Polka zagra Maryję w „Pasji 2”. Mel Gibson rozpoczął...

W wolnej chwili

Polka zagra Maryję w „Pasji 2”. Mel Gibson rozpoczął...

Nowenna do bł. ks. Jerzego Popiełuszki

Wiara

Nowenna do bł. ks. Jerzego Popiełuszki

Niezbędnik Katolika miej zawsze pod ręką

Wiara

Niezbędnik Katolika miej zawsze pod ręką

Rozważanie: Masz bezsenne noce? Spróbuj tego i zobacz co...

Wiara

Rozważanie: Masz bezsenne noce? Spróbuj tego i zobacz co...

Poruszające świadectwo nawrócenia Chopina w godzinie...

Wiadomości

Poruszające świadectwo nawrócenia Chopina w godzinie...